A

Nahiz eta hartzaren arriskua nire gogoan bizirik egon,

handik lekutu baino lehen, leizeak bisitatu behar nituela bururatu

zitzaidan, ea gureen araberakoak zirenez. Malda hura

igotzea gogorra egin zitzaidan eta ez nuen gustukoa izan,

mendian ibiltzeko ohitura galdu nuelako eta harpeak aspalditik

ahantziak izateagatik atzerapauso handi bat egiten ari nintzela

iruditzen zitzaidalako, baina oroitzapenaren indarrak

gainditu ninduen. Zol-zolaraino sartu nintzen, eta gurearekin

parekotasun berezia ikusi nion, eskas zuen bakarra marrazkiak

ziren. Kanpora hainbeste ateraz, imajinatzeko

denborarik ez zeukatela gogartu nuen; edo, xinpleago, artistak

ez zirela, eta kito! Leize zahar batzuk iruditu zitzaizkidan,

modatik kanpokoak. Sarreraren ondoan zegoen su-lekua ikusi

nuenean, oroitzapen gozoak etorri zitzaizkidan, baina kanpotik

hurbilegi zegoela ohartu nintzen, guk

lehen-lehenagoko denboretan egiten genuen bezala. Gero,

– 73 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 73

barrurago sartu ginela oroitu nintzen, hotza eta haizearengandik

babesturik egon gintezen. Bizitoki eta ehorztoki zen

sabel ilun hark ama oroitarazi zidan. Lantokia nahasia zeukaten,

moda gabeko tresnez estalita, eta horrek desorekatu orekatua

izan nintzela bururat ekarri zidan. Uzten nuen lekuan,

hura banekien non zegoen, eta nire orden desordenatua denen

gustukoa ez zela oroitu nintzen, batez ere emazteena,

denak predestinatuak izan bagina bezala. Handik atera baino

lehen, lurrean aurkitu nuen harri gogor batekin pareta zuri

hartan marrazkitxo bat egin nuen, ezer esaten ez zuena, abstraktu

hutsa zen forma eta bolumena. Pozik gelditu nintzen,

ea etorkizunean norbaitek aurki zezakeen tradiziotik kanpo

zegoen abstrakzio hura. Hobekiago begiratuz eta txoko bazter

batean, denborak ezabatu zuen marrazkitxo bat ikusi

nuen, biluzik zegoen gizon baten arrastoak nabaritu nituen,

pareta ilun batean irudikaturik, zakila xut, burua apal, lainoetan

agertzen zen emazte eder baten aitzinean. Nire gauzak

izan ez balira, hala zirudien bederen. Nahiz eta lainoetan

egon, emea garbiki zagerien; gizona, aldiz, fier eta harro zegoela

asmatu behar izan nuen. Luzaz izan nuen gizeme gosea

garbiki azaldu zitzaidan. Hor ohartu nintzen zein izan zitekeen

nire atzealdera joateko arrazoi inkontziente bortitz hura.

Beharbada horren bila nenbilen? Ez nekien.

Kanpoko arroka baten gainean eseri nintzen, hausnartze

une bakarti bat ukan nezan. Ohitura eta ilaunaren arteko aurkaritzaz

pentsakor egon nintzen, nola ilauna ohitura bihur

daitekeen edo desagertzera joan daitekeen. Gure hizkuntza

burura etorri zitzaidan; eta, bat-batean, leizea gure bizitik

ezabatu genuen bezala, asmatzen ari ginen gure mintzagai

hura deuseztatu zitekeela pentsatu nuen, beste hitz egiteko

ohiturek itota edo klimatologiaren menpe ginaudelako mur-

– 74 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 74

gilduta. Denbora epeldu zen antzera, berriro hoztera joan lezakeela

gogartu nuen, edo beste populu zelaitar moderno bat

aurkitzen bagenu gure aitzinamendu linguistiko guztiak bertan

behera eror zitezkeela. Gure biziaren aurrerapena besteen

menpe zegoen ideiak gogoa gainerasotu zidan, baina emazte

ahots isilak errealitate hutsera erakarri ninduen, osatzen ari

ginena mende luzerako genuela eta inork inoiz ez zuela sortzen

ari zen espresamolde berezi hura hilaraziko. Besterik gabe

eta nostalgia apur batekin, beste lagunengana jaitsi

nintzen.

Erdi leizetar haien arteko batzuek gazte odol berotzat hartzen

gintuzten, zentzugabeko gazte ergel batzuentzat, pentsatu

gabe gauzak egiten dituzten horietakoentzat; baina

besteek ez zela batere hola bazekiten, eta neure baitan nuen

xedea hori baino urrunago joaten zela suma zezaketen.

Halere, misio bat betetzeko banuela eta bururaino eraman

behar nuela jakinezin osoan zeuden, hura ez bainion inori

garbiki azaltzen.

Haien neskek erotzen ninduten. Batek, bereziki. Berak ere

sentitzen ninduen. Ziur. Hala uste nuen, bederen. Begiak beti

iltzaturik genituen; bereak, nireak. Haien irriek beste ikuspegi

bat eman zieten gure biziei. Gureak berriro piztu ziren.

Gure sexuak, nirea behintzat, ase egin zen, gorputz gozoz,

amodioz. Beti elkarrekin ginen, noiz bat bestetik hurbil, noiz

bat bestearen gainean, gu biok, beti biok, besteak ere bai...

Bizimodua goitik behera aldatu zitzaigun.

Poliki-poliki, zokozale bihurtzen ari ginela ohartu nintzen,

eta han nabaritu nuen egiazko gizaseme bilakatzen ari

nintzela. Ederra, benetan ederra! Neska hura benetan maite

nuelako, esaten zituen guztiak jarraitzen nituen, duda gehienak

ezabatzen zizkidalako. Beregan konfiantza osoa hartu

– 75 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 75

nuen, eta, emeki-emeki, berea bilakatu nintzen. Ez dakit gu

ezagutu baino lehen edo, baina EMIZ zuen izena, EME, AMA

eta IZaren arteko kontzeptuak loturik. Nahiz eta jende berriek

soinu hori gureganatu, aspalditik oharkabeko M soinu

hori emazteaz mintzatzeko guk ere erabiltzen genuen, EME,

AMA. Haurrek betitik haien amak “ama” deitzen zituztela

konturatu nintzen. MA sakonki eta luzaz ahoskatuz, mintza

sokak dardarez ezartzen zitzaizkigula oroitzen naiz, eta, asmatu

genuenean, ezpainen arteko dardarak sentimendu sakona

sartzen zigula ere, soinuek maitasuna erakutsi balute

bezala. Besteen influentziaz eta emazteen eskasak soinu horiek

ahantzarazi zizkigutelako, MAITA berriz ere erabiltzen

hasi ginen, AMA eta AITAtik jalgia, AIT, batez ere IT, aitatasuna

markatzeko erabiliz. Guk ala haiek asmatu, berdin zitzaidan.

Horrek itsas arteko eremu zabalean ginauden

populu guztiok soinu berak asma genitzakeela erakusten zigun,

sentimendu fonetikoa orokorra baitzen. Segur nintzen

sorturiko izen horiek eragin handia izango zutela guregan,

besteengan, ondorengoengan eta ondoko hizkuntza anitzetan,

zein jendeen arteko espresamoldeetan.

Lehengo larru jotzeaz urrun nengoen. Emizekin gertatzen

zitzaidana gorputzen arteko estaltzea soilik ez zen, eta, aspalditik,

sentimenduek gidatzen gintuzten. Beste gehienak ikusten

nituenean, abereak iruditzen zitzaizkidan, lehen gisako

larru-joleen antzekoak. Bere gizona bihurtu nintzen, bera nire

andrea bezala. Posesio horrek sentimendu berriak sortu

zizkidan, batez ere jelosia. Erreakzio horiek posesioaren lekukoak

ote ziren ala berez sortzen zitzaizkigun ez nekien,

berari gauza bera gertatzen zitzaiola adierazi zidalako.

– 76 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 76

Besteen abere portaerarik ez genuen jadanik onartzen, bereziki

Emizek. Pozik nengoen, eta zorion hori nolazpait atera

behar nuela bururatu zitzaidan; kantuz hasi nintzen:

Eme izaren iz

Maita eme Emiz

Aitama Emiz

Eme izaren iz.

Nehork ez zuen ulertu abestu nuen hura, nik ere ez, nahiz

eta kontzeptu haiek garbi eduki. Ideiak nahasiz eta Emizek

ematen zidan indarrez, asmakuntza bitxiak jalgitzen zitzaizkidan.

Baten batek errepika nezan eskatu zidan, eta horretarako

gai ez nintzen izan, MMMM eta IZZZZ soinuak baizik ez

baitzitzaizkidan atera.

Gero jakingo nuen orduan gogora etorri zitzaidana olerkia

deitzen zela.

Udazkena ederra genuen. Haizea nahiko beroa ere.

Hegoaldetik etortzen zela han ikasi nuen; eta, zeruan, lehenago

inoiz ikusi ez nuena, alde berera abiatzen zen txori

pila hura beherantz haizearen aurka joaten zela konturatu

nintzen, hegal zabal baten itxuran, denak hegoalderantz

hegaldaka, haize beroaren indarra irentsi nahi balute bezala.

Eta berriz, beste talde bat atzetik zetorrela, eta beste

hainbeste. Begirada liluragarri batez, tropa horiek guztiak

hotzaren ihesiz abiatzen zirela kontuan hartu nuen, gure

mugimenduaren araberako zerbait egiten ari zirela oharturik.

Haien libertateak osoki hunkitu ninduen. Gure antzekoak

zirela gogartu nuen, abenturazale amorratuak,

beharrak bultzaturik bide berria hartzen zuten txori-aldi

ibiltariak, salbabide baten xerka zebiltzan hegan txori-alde

jakintsuak. Gorri eta hori koloreekin lotu nituen, hostoak

odolez eta eguzkiz janzten ziren aroaldiarekin, handik lan-

– 77 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 77

da askotan ikusi nituelako. Horrekin batean, denboraren

nozio berri bat hartu nuen, eta bizitzeko zikloak errepikatzen

zirela ere bai. Haize bero hura gehienetan hostoen

erorketarekin zetorrela ohartu nintzen, eta hura hala balitz

beste hainbeste sailkatze izan zitezkeela konturatu nintzen.

Urtearen eta sasoien nozioa ustekabean betiko sortu zitzaidan.

Nahiz eta jadanik sailkatze batzuk bizitzen genituen

eta biziaren partiduren arteko garrantzitsuena egunero bizitzen

genuen, hau da, egunarena eta gauarena, horri buruz

sekulan ez nuen ikuspegi zehatzik izan, inoiz ez bainintzen

fenomeno horretaz pentsatzen hasi. Nekeari lotzen nion,

eta automatikoki nekea sentitzen nuenean argia iluntzen zela

zirudien, niri bizitzeko ahalmena itzaltzen zitzaidan bezala.

Haize eta txori-aldi haren irudiak zikloen izateari

beste dimentsio bat eman zion, eta izadia hala egina zela

betiko konturatu nintzen, ziklo izadi batean bizi ginela.

Hortik landa, beste ikergai eder bat sortu zitzaidan, eta aspalditik

ezagutzen nituen hotza, beroa, euria, elurra, hezea,

lainoa, horma eta batzuetan itotzen gintuen sargoria sasoien

arabera errepikatzen zirela kontuan hartu nuen.

Benetan gauza ederra!