B

Ostiraleko azken klasea genuen, asteko azken kurtsoa, eta

zenbait ikaslek piper egin zuten. Irakasleak prestatu zuen

guztia baztertzea deliberatu zuen eta gustatzen zitzaien gaiaz

– 98 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 98

berriro hitz egitea erabaki, euskararen iturburuaz. Azken

aldiz! Isil-isilik zeuden.

Iza eta Uka aspalditik aipatu zizkien, baina gaia maite zutelako,

errepikatzea deliberatu zuen. Puzzle handi horren irekibidea

azken aldiz erakusten saiatu zen. Aditzarena, euskal

aditz sortzailearena.

IZ... Naiz

IZ... Haiz

IZ... Daiz

IZ... Gaiz

IZ... Zaiz(zaizte)

IZ... Daizte

Hortik, AN atzizkiarekin, aditzaren gorputza, IZAN, eta,

nola ez, Ukan, Edun eta halakoak. Herri bat behin halako

hizkuntza aberatsa asmatzeko gai izan zela aipatu zien, populu

baten ekarpen izugarria izan zela, IZetik jalgitako mintzaira

naturala; eta gure eginbeharra hura atxikitzea zela zioen.

UK... D..U..T

UK... D..U..K

UK... D..U..N

UK... D..U

UK... D..U..GU

UK... D..U..ZU(ZUE)

UK... D..U..TE

Iragangaitzak diren aditz guziei, IZANeko aurrizkiak; bereziki,

A.

Iragankorrak diren guziei, UKANeko atzizkiak: K, AK, EK.

Aurrizkiz, atzizkiz, erroz, bakunaz, anitzaz, orainaz, iraganaz,

ahalez, baldintzaz… aditz aberats bat osatu zutela, hirupertsonala,

nor, nori, nork, zer edo norez eraikita, luzatu

– 99 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 99

zien, eta hura asmatzeko jende aski aurreratua izan behar zela

ere.

“Zergatik ‘nori’ ote dago aditzaren barnean, beste hizkuntz

gehienetan ez baldin badago ere?”, galdetu zion

Xabierrek.

Irakasleak ez zekien morfologia horren arrazoi zientifikoa,

eta halaxe, garbi adierazi zion. Hala ere, teoriari jarraituz

eta poetikan aurrera eginik, NIRI hori hizkuntzaren

sormenarekin lotuta egon zitekeela esan zion. Herri sortzaileari

bizia gainera etor balitzaio bezala. Biziaren isuria, lehengo

izozketek sortu zuten araberakoa. Eta amiltze guztiak,

denboraren epeltzeak… eta gizakiek ez zutela ezer egin gauza

garrantzitsuenak aldatzeko, mundua ustekabean beti aldatu

zitzaielako, haien nahiaren gainetik, haiei, niri, hari, hiri.

Lore bat eskaintzeko moduan, maisuak Xabierri erantsi

zion: “Segur nago sormenaren aro aberats hartan zu egon

baldin bazina, NORIa asmatuko zenukeela, ezinbestekoa izanen

baitzitzaizun”.

Xabier gorritu zen, eta bere lotsa denen artera hedatu zen.

Halere, ongi ulertu zuenez ez zekien batere. Ulertu ala ez,

adierazpena gogokoa izan zuela garbi zegoen; eta, mututurik

bezala, pentsakor egon zen. Beste ikasle guztiak ere bai.

Berriz ere, irakasleak errepikatu zuen esaten ziena, teoria

hura ez zela batere zientifikoa, eta zientziak lekurik atzematen

ez zuenean, poesiari eta asmakuntzari tokia utzi behar zitzaiela,

hipotesiari behintzat, nahiz eta aski bitxia izan.

Xabier aski ikasle interesgarria zen. Alferra, hori bai, baina

burua itzulipurdika ezartzen zuen horietakoa. Zozoa ez

zela ongi bazagerien, eta kurtsoetan erakutsitako hipotesi horren

gorabeherak hain logikoak ikusirik, goitik behera onar-

– 100 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 100

tzen eta sinesten zituen, bai Izarena, baita hizkuntzak egin

zituen urrats guztiak ere.

Xabier bere aurrean ikusirik, irakasleari Aber ezezagunaren

irudia burura etorri zitzaion.