9

SUBAL eta IZAL,

EMARIZen seme alabak

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 205

SU, AL eta IZ fonema sakratuak bihurtu ziren, eta sutatik

atera zen mintzaira mitologia osoan hedatu zen, lurralde

hartan bizirik zeuden guziei hizkuntza bat emanez.”

Alanek bere ikasle zaharrenei aipatzen zizkienek aliztiarren

mitologiarekin bat egiten zuten; eta, gozamen handiz,

irakasleak esandakoari segitzen zioten. Alizia hizkuntzaren

gaia aspalditik ezagutzen zuten; eta, ikasleen kopurua aski

murritza izanik, lagunen arteko elkar solasa zirudien, denek

bat eginez Alanen hitzak Jainkoaren hitzak hartzen balituzte

bezala. Alanek aliziaren azalpenak segi nitzan ikasgelara joan

nendin gonbidatu ninduen; eta, egun hartan, ikasleekin batean

atzeko aulkian jarririk, adi-adi egon nintzen.

Berak egin zuen aurkezpenak apasionatu ninduen, aliziaren

iturburu mitologikoa herriaren kondairan arras hedaturik

zegoelako eta ia inork ez zuelako zalantzan ezartzen.

Agian hura serora haien fedea izan zitekeela pentsatu nuen,

baina erotismoa hain bizirik egoteagatik ideia hori baztertu

nuen.

Elixabetek eta Mikelek Alanek zioenari arreta handia ezartzen

zioten, beste ikasleek ematen ziotena baino aise gehiago.

Alanek bere monologoa jarraitu zuen:

“Denak hil ziren. Ozonoa hautsi zietenetik, haien mundu

berria gorria bilakatu zen, gori errea, odol idorra. Nahiz eta

berraragitzean ez sinetsi, orain bizi dugun egoera haren ondorioa

da; eta, milaka urteren ondotik, hutsaren ondoren,

emeki-emeki bizi berrira etorri ginen, bigarren aroko gizaki

bihurturik, zerotik agerturik, Adanik eta Ebarik gabeko gizon-

emazte bilakaturik. Hainbeste mende hitzik egin gabe,

hainbeste urte hizkuntzarik gabe, hainbeste aro oroimenik

– 206 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 206

– 207 –

gabe, hara, gaur, ondorio latz batengandik birsortu garen

eme eta arrak, bat eginik mundu berrian erditurik.”

Horiek guztiek antzerki baten hitzaurre luze bat ziruditen.

“Dena deuseztaturik zegoen, lurra, ingurua eta zerua.

Egoera horretan, gizakia, hizkuntzarik gabe, husturik zegoen.

Mantso-mantso, mundu kiskali hartan bizi nahirik, mintzatzeko

beharra sortu zen, baina nola egin sufrimenduzko

oihu eta garrasiak desagerrarazteko? Bizi berri bat piztea

egokiena izan zen, eta harekin hizkuntza berri bat erditzea.

Suntsipenak erakarri zuen fenomeno naturalaz jaiota, sutik

jalgita, gorritik irtenda, garretatik helduta zegoen munduan

IZAL eta SUBAL gure jeinuak agertu ziren. Gure mitologiak

dioenez, SUBALek hizkuntza baten asmaketa beregain

hartu zuen, aliziarrei behar zuten komunikatzeko tresna

eman ziezaien; eta, horretarako, EMARIZ bere amaren aginduak

segitu zituen.”

Harriturik nengoen Aliziaren iturburua aipatzerakoan,

Alanek EMARIZen izena aipatzen baitzuen eta hura nonbaitetik

ezagutzen nuela sumatu nuen, nire euskararekin lotura

handia ukan zezakeen jeinu haren izena. Tximista baten modura,

nire gogoa elektrifikatu egin zen, eta, elektroxok baten

pare, pentsatzeko ahalmen guziak osoki itzuli zitzaizkidan,

nonbait aspalditik hilik neukan ama agertu balitzait bezala.

Baina bere hitzetan sukarturik, Alanek halaxe jarraitu

zuen:

“Horra, nire mundu berri beroa, erdi kiskalita dagoena,

ohiko mundutik ibili izan dena.

SUBALek AL soinua aukeratu zuen, eta fonema hori oinarritzat

harturik hizkuntza bat sortu zuen, edozein soinutatik

mintzaira bat sor zitekeela erakutsiz.”

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 207

Aspalditik igurikatzen nuena lehen aldiz adosten nuen,

eta zerbait galdetzeko gogoa jalgi zitzaidan; baina lilurapenean

itota, isilik egon nintzen nire gogoaren berreskuratzeari

barne irri gozo bat eginik.

“Zergatik AL hori aukeratu? Soinuen aukerak arrazoiak

izaten dituelako, hizkuntzaren iturriak txantxetakoak ez direlako

eta haien legezko ezagumenak izan behar dituztelako,

badituztelako eta izango dituztelako. Agian, norbaitek mila

menderen buruan gure mintzaira honen iturrarrazoinak aztertzean,

zientzia alde batera utzirik, sinesteak eta poesia oinarritzat

harturik, gure aliziaren gorabeheren sortzea

frogatuko du”.

Nire txokoan isil-isilik nengoen, apasionaturik, eta esandakoaren

bilduma egin zezan Mikelek berriro irakasleari

eskatu zion:

“Gure gaurko hizkuntza berriarekin segi dezagun, beraz,

eta suaren kontzeptuak dakarren AL soinuari uraren IZ fonema

erantsi ote ziotenez nahi nuke jakin, gure jeinu emaztearen

izenaren arabera, IZALetik ALIZIra ekinez?”

Jainkosaren omenez Mikelek IZAL izena zergatik ez zuten

aukeratu galdegin zuen, baina erantzunik ez zuen jaso, eta

niri irritxo bat jalgi zitzaidan, hizkuntza berri batek itzala

baino gehiago merezi zuelako, eta hizkuntza hori aski argitsua

zelako.

Halere, asmakuntzaz beteriko deitura aurkitu ziola gogartu

nuen, eta nire txokoan txalo isiletan hasi nintzaion.

Bi ordu klase segidan edukitzeagatik, gaian luzatzeko aukera

izan genuen, eta Alan irakaslea aditz arloan berriro sartu

zen:

“Berriz ere eta azken egunetan ikusi dugun bezala, aditzarekin

segituko dugu, AL-ALI-ren formak ikusiz. Zuen ingu-

– 208 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 208

rraztia har ezazue, eta ea osoki asmatzen dituzuen orainaren

eta lehenaren formak.”

Nik ez nekien Alanek gai hori niregatik lantzen zuen ala

ikasleen irakaskuntzaren ildo zuzenetik jarraitzen zuenez.

Zalantzarik gabe, ni gonbidatzeak kurtsoari bide berri bat

eman zion; eta, nahiz eta programan izan, irakasteko manera

niri egokitu zitzaidala nabaritzen zen. Alanek egin zuen bi

orduen arteko hutsarte txikia nahiko aproposa iruditu zitzaidan

EMARIZena bi hizkuntzetako mitologia fonetikoen arteko

lotura egiteko, eta hala adierazi nion. Gero eta

konplizeagoak bihurtzen ari ginela nabaritu genuen. Hamar

minuturen buruan, berriro lanari ekin zioten, eta arreta handiko

ikasleei Alanek hala jarraitu zien: “Orain, iturri fonemen

arrazoiak azter ditzagun, orduan agertu ziren soinuen

funtsean sar gaitezen: soinu naturalak, ahoskatzeko errazak

aukeratu zituzten lehenik, indarrik gabe ahotik jalgitzen zirenak,

B, D, G kontsonanteak.

P, T, K, aldiz, atzizkitzat utzirik, hitzen azken tokirako hartu

zituzten.

SUBALek (su-al) eta IZALek (iz-al) egindakoak logikaz

beterik zeuden.

– 209 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 209

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 210

Mitologia utzirik, gaiaz aldaturik eta ikasleek aditzarekin

segitzeko zuten jakin-gosea asetzeko, Alan erro aditzari lotu

zitzaion, eta lehen pertsona guztiek aurrizki bera izatea

erabaki zutela adierazi zien. Horrek logika bat bazeukan,

“ni” “gugan” zegoelako. Bigarren pertsonetan berdin, hi eta

zu zuek-engan zeudelako, eta hirugarrenekoetan “hura” edo

“bera” eta “haiek” tratamendu bera ukan zuten. Aitzineko

kurtsoetan egin zutenari ekinik, AL-ALIren (Nor-nori)

formak ateratzera desafiatu zituen; eta, ongi ulertu zutela

erakutsiz eta ezagutzen zituen D, B, G soinuetatik abiatuz,

denak gauza bera idazten hasi ziren:

AL-ALI

Ni naiz De Dal hura niri Ge Gadali

Hi haiz Be Bal hura hiri Ge GaBali

Hura da Ge Gal hura hari Ge GaGali

Gu gara Dez Dalaz hura guri Ge Gadaliz

Zu zara Bez Balaz hura zuri Ge GaBaliz

Zuek zarete Bezi Balazi hura zuei Ge GaBalizi

Haiek dira Gez Galaz hura Haiei Ge GaGaliz

Harriturik nengoen, subjektua ziren pertsonak aldatzen ez

zirela ikusi nuenean eta ikasleei, berez, hala atera zitzaielako.

Hura ez zitzaien batere ingelesaren eraginez heltzen, hark