B

Ikasleak aurre-aurrean zituen; eta, behin, Hyacinthe de

Tharenceyren liburu batean irakurrita, irakasleak esan zien

bitxia zela ikustea nola kontinente berrian, hau da,

Ameriketako lurralde batzuetan eta batez ere Euskal

Herriarekin parez pare dauden Kanadako herrialdeetan, hitz

anitzek euskaran ditugun soinu batzuen ahaidetasun berezia

badutela. Algiko famili linguistikoan, Delaware, Algankin,

Chiperrey eta Abenaki populu eta mintzairetan euskal aireak

nabaritzen direla eta haien izaera fisikoek ere gurearekin zer

ikusteko badutela. Horrekin irakasleak erakutsi nahi zien

epeltzeak baino lehen bi lurralde horien ur eremua,

Atlantiko itsasoa, ia existitzen ez zela, eta bi herrien arteko

kontaktuak ezin errazagoak zitezkeela. Horren lekuko,

Mesolitikoan, k.a. bederatzi milagarren urtearen inguruan,

urtze eta isurtze izugarri haien ondorioz lurralde berriak

uharte bilakatu zirela, Bretainia Handia adibidez; eta mendi

eta lurretatik isuritako urak eremu handiak estali zituela.

– 28 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 28

“Era berean, Tharenceyk esandakoari hurbiletik begiratzen

badiozue eta Euskal Herritik ekialderantz begiratzen baduzue,

Itsaso Beltza aurki dezakezue. Horren inguruan diren

lurraldeak, hala nola Georgia eta Kaukasoa, eskuin ezker parez

pare latitude berean dauden herrialdeak, eta horrek pentsatzera

erakar ahal gaitu, ekialdetik, hotzetik ihes eginez,

behin batean populu ibiltariak zuzen-zuzen Euskal

Herriraino iritsi zitezkeela eta itsasoak geldiarazi zituen tokian

kokatu zirela, hau da, gure herrian, bertako jendearekin

bat eginez. Nahiz eta alderantzizko bidaiak baztertzekoak ez

izan, oinarri tinko bat badago; hau da, hemen betidanik populu

bat bizi izan dela, mendien eta itsasoaren artean bizi

izan den herria”.

“Humboldten teoriatik aski hurbil gaude”, jarraitu zuen;

“batez ere Iberian bizi izan diren populuak euskaldunak zirela

esaten duenean, betitik jendea hemen bertan bizi izan dela

eta Iberia guzira hedatu zirela dioenean, populuen mugimenduen

teorian bazkatuz. Bere ustez, Iberia hitza euskaratik

dator, Ibar hitzetik; eta zergatik ez pentsatu populuen arteko

nahasketa batek bertan bizi zen herria gehitu eta aberastu

zuela? Arazoa da jakitea noiz gerta zitezkeen horiek. Ez dakigu,

baina izan daiteke aspalditik jendea hemen bizitzea,

agian denboraren epeltzearen ondoko aro urrunetan, itsaso

handi berriaren bazterrean, eta populuen elkartzeak, influentziak

erakartzea eta batak bestea kutsatzea. Alde batetik

Kaukasotik etorriak, eta bestetik Iberiara hedatuak, eta gu

bien artean, gure betiko lur eta leizeetan”.

Arreta handiz aditzen zutenez, jarraitu nahi izan zuen,

baina hainbeste ereduekin gaurko nahikoa zutela pentsatu

zuen, eta beharbada ere ikasle horiek gazteegiak zirela fenomeno

zahar horietaz ohartarazteko. Irakaslea isildu zen, kla-

– 29 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 29

searen azken txirrinaren txistuaren zain. Gelditzen ziren bost

minutu horietan, ikasle batzuek egiazko jakin-gosez esandakoak

oraindik irensten zituztela airean nabari zen.