D

Kartak baztertu genituen usin batek mus mahaitik irri eginarazi

zigunean “Atchum!”

“BOLT”, erantzun zion Guillaumeren usin ozenari

Alexek, irriz lehertzen, “Humboldt” izena oroitarazi nahiz.

“Kanpotarra dela sumatzen da”, luzatu zuen Txemak,

“hemengotarra izan balitz atxiz

botako lukeelako, kar, kar, kar”. Batzuek espainolaren eraginez

izan zitekeela pentsatu zuten, baina hala ez zen.

Mikelek zehaztu zuen alemanek eta frantsesek atchum onomatopeia

erabiltzen dutela urtzintza adierazteko, espainierak

“atxis”, ingelesak “atishoo” bezala. “Horrek esan nahi ote

du hizkuntza berean mafrunditzen garenik ingelesak, espainolak

eta euskaldunok?”

“IZaren hizkuntzaz? Muki bustia guri IZetik datorkigula?

Atxiz, atizoo?”, luzatu zuen, kilimixka1 bat esan nahiz.

“Txalo txalo, bis, bis (bIZ, bIZ) Mark!”, erantzun zion

Guillaumek, bere germanofilia historikoa erakutsiz.

Denen solasetan UIZKI-a eragin azkarra egiten hasi zela

nabari zen, irribarre eta ergelkeria genuelako nagusi.

Hyacinthe, bere betaurreko borobil txiki irrigarri horiekin,

aski serio zegoen, edaten ez zuen bakarra baitzen.

Txemari betitik grazia handia egiten zion eta gaur ere nahikoa

zuen hari begiratzea irriz hasteko.

Guillaume harriturik zegoen, denak jende zintzoa ginela

uste baitzuen, baina parrandari batzuk ginela bere baitan

pentsa zezan denbora asko ez zuen behar izan. Gutxiena eza-

1 Broma

– 47 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 47

gutzen genuena bera zen, eta gure artean gehiegi ez zen ausartzen.

Halere, inork ikusten ez zuela UIZKI-ari ematen ziola

konturatu nintzen.

“Atera beste bat”, luzatu zuen irribarrez.

Horretan eta bere ikuspegi zientifiko serioa baztertuz,

gauza guziak ikuspegi poetiko goxo batez eginak izan zitezkeela

onartu zuen berak ere, eta umore onez esan zidan nire

istorio horrekin segi nezan.

“Qué cabrón”, hots egin zuen Alexek bere txokotik, Miss

(mIZ) eta Kiss (kIZ) ugariz pentsatzen ari balitz bezala.

Xubiltz elkarteko ostatu txiki hartan gero eta trago gehiago

isurtzen ari zen; Humboldtenaren ondotik, Vinsonena eta

beste guztiena.

Txema, traje dotorez jantzita, isil-isilik, potolo-potolo,

bere ohiko umorez ari zitzaigun; eta, beste guziak zorrozki

begiratzen, bere baitan zeukan irri fin bezain ironikoaz ezin

egonez zegoen.

Bat-batean, Beñat Oihartzabalek atean jo zuen eta tirrinta

entzunda denak aulkitik jaiki ginen, museko kartak mahai

gainean kolpez betiko botarik.

“Beñat!”, oihukatu zuen Saussurek, gure Ferdinandek berarekin

harreman berezia baitzuen.

“To! Hemen zaudete!”, erantzun genion.

“Arizkunera Baztaneko aditz formak ikertzera heldu nauk

eta badaezpada ere norbait bazenik hona hurbildu nauk.

Etxeberrian bazkaldu diat eta agurtzera nentorren, amerikar

adiskide honekin, indioak ikertu nahiez baitabil eta euskal

indio baztandarren bila ekarri dut. Etnologia serioski egitera

etorria baita, gure hizkuntzarekin loturik diren konportamendu

linguistikoen ikertzera. Begira, hau Edward Sapir duzue”.

– 48 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 48

“Good afternoon”, esan zuen deblauki.

“Aurretik abisuan ezarri dut zuek indioak ez zaretela eta

etnologia gutxi egin lezakeela zuekin”, luzatu zigun Beñatek.

“Beharbada soziologia apur bat, baina gehiagorik ez”.

Egun horretako Sapirren asmoa ez zen batere hori, berak

baitzekien herritar autoktonoekin baizik ez zela etnologiara

hurbiltzen ahal, eta gu hiritarrak ginen denak.

“Soziologia bustia iker zenezake horiekin”, esan zion

Beñatek, “besterik ez”.

“Edward, they are my friends, this one is Mikel, a good

friend”.

“Enchanté, Mikel Iribarne”, bere burua aurkeztea gustatzen

baitzitzaion, abizen eta guzi.

“This one is Saussure, Ferdinand, I desagree with you

about linguistics and language’s birth, you know, he doesn’t

agree your language´s interdependence theory, he´s a sheer,

pür bat”, xiberotar doinuekin itzuli zigun denei, “but today

it doesn’t matter”.

“Qué cabrón”, esan zuen Alexek.

“This one is Noam, with Harris he is the father of structuralism,

you know? Don’t you know what is this?

Everybodyk ( K ergatiboa) have inside, in everybody´s had

inside a inborn capacity to speak and to make an universal

grammar, his artist name is Chomsky. He speaks english very

well, he comes from Philadelphia”.

“Nice to meet you.”

“Alex is our teacher, his books are just a little dull but we

love him.”

“Overjoyed.”

“Txema is our ironical man and he lives in a yellow submarine.

His name is psychedelic, Larrea, and he is surroun-

– 49 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 49

ded by male barbed wire. He´s our misogynous king but

women like him and we love him too.”

“Good day.”

“Hyacinthe de Charencey is our weather man, with his

umbrella who says to everybody that the most important

word in the day is: “Very good day today, isn’t it?”

“Xubiltz is the owner of this kingdom.”

Eskua luzatu nion, behar den modura agur nezan.

Beñat, hango giroa ikusiz, zalantza osoan sartu zen.

Alexek eskaini zion whiskya hartu, edo Saussurekin solasean

hasi.

Aspalditik bazekien nire istorioaren berri, behin kontatu

bainion Baionako unibertsitateko bazkalondo batean, nire

hizkuntza irakaslea zelarik.

Egun hartan eta Baiona txikiko terraza batean, UIZKI hitzak

nire teoriaren soinu guztiak zituela esan nionean, irriz

hasi zen, haren morfologiak beste hitz batena bururatu baitzion.

UZKI hitzaren esanahia banekienez galdegin zidan eta

nik, nire orduko jakingabetasun osoan, ezetz erantzun nion,

hitz hori sekulan ez nuela aditu erantsiz. Nire obsesio hori

buruan neukala jakinez, irri izugarri batean lehertu zen.

“Ez dakik, UZKI, ipurtzuloa dikek xiberotarrez”, luzatu

zidan, barrez ezin egonez.

Elkar solas umoretsu batean sartu ginen, eta funtsezko

hitz hura nire hipotesia bazkatzera gehitu nuen. UIZKIa eta

UZKIa, munduaren salbabideak agertu zitzaizkigun egun

hartan. Zer irriak!… Geroztik ez nuen Beñat ikusi, gaur arte.

Bretainia Handira ingeles zerbait ikastera joan zela jakin

nuen.

Istorioaren haria denek tinko jarraitzen zuten, ez dakit interes

saminez edo whiskiaren eraginez. Beñat etorri berriak

– 50 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 50

ez zuela indar askorik behar gure elkarrizketa axolagabe horretan

sartzeko banekien, intelektualtasunean bazkaturik zegoen

gure eztabaida umoretsuan berehala sartzeko aski argia

zelako eta gainera jadanik entzunda bazeukalako.

Mikel, beti bezala, bere gauzetan ari zen, eta paretan

erantsirik zegoen euskal aditz taula begiratzen ari zen.

Berehala nabaritu nion aspertzen hasia zela. Burua serioski

itzuli zuen Alex txiste irrigarri bat kontatzen hasi zenean.

Bere txisteari denek ongietorria eman zioten, linguistak izan

arren pausa pixka bat ere behar zutelako…

Traktore baten txistea kontatzen hasi zen, Baigorriko batek

bere Argentinako lehengusua atzeman zuelarik, bere lurren

berri ematen ari zitzaiola, hedadura handiko eremuak

zituela eta... Bertako senideak galdetu omen zion nolako lurrak

ziren, zehazki zer hedadura zeukaten... Haien elkarrizketa

lurren hedaduraz izan zenez, hego amerikarrak denak

handiagoak zituela garbi zagerien, eta bere lehengusua laborari

xume batentzat hartzen zuela ere.

“Bai, handiak direla ulertu dut, baina nolako handiak?”,

esan zion baigorriarrak.

“Ba begira”, luzatu omen zion argentinarrak, “goizeko

zazpietan traktorea hartu lurren itzuli osoa emateko asmotan,

lurretan abiatu, ibili eta ibili, eta gaueko bederatzietan eremu

guztiaren itzulia oraindik bete gabe nabilek, pentsa….”

“Bai”, erantzun omen zion lehengusuak, bere boneta1

atzealdera bultzatuz, “guk ere halako traktore bat izan genuen,

eta berehala saldu genuen”. Denak erdi irriz ginauden

jadanik, batzuek istorioa mila aldiz entzun geniolako, eta

besteak, alkoholaren eraginez, kolpez barrez lehertu zirelako.

1 Txapela

– 51 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 51

Gustukoak genituen Alexen istorioak, denek irribarrez

bukatzen baikenuen, txistearen eraginez baino, whiskyarenez.

“Itxoin, itxoin”, oihukatu zuen “txistea ez da bukatu”;

eta, gure ikerketa mailan sartu nahirik, hauxe esan zuen: “ez

dakizuena, traktore hori Nissan bat zela eta existentzialista

arazoak bazituela ere”. NIZ-an bat izanez urarekin zebilela

zioen, IZ-arekin eta kutsadura bazterturik aurre-kondairako

zelaietan zebilela, N, ni traktorea zela klaxonaturik eta IZ

urarekin, izarekin energia aurrezpenak eginik…..

“Qué cabrón”, esan nion irriz zapartaturik eta bere ohiko

hitza harturik.

Ferdinand zilimixkariak ea IZotzik nahi zuen galdegin

zion, bere edaria epeltzen hasi baitzen...

B