Alizerria
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 111
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 112
“Izotzetik izanera” eta “Alizerria” saioek bikote berezia
osatzen dute. Euskara nondik sortu zen inork inoiz oraino ez
baitu frogatu, neure teoriaren oinarriak funtsezkoak izan daitezkeela
erakutsi nahi nuke. Hemendik milaka urtera, gure
mundua deseginda egonen denean, hizkuntzen iturburuak
frogatzeko izango den une berri bezain zail horretan, orduan
bizirik egongo diren hizkuntzek gure iturburura eramanen
gintuzketela erakutsi nahi nuke, bortxaz geldituko den horietako
batek euskararen muinean bere erroa zurkaizturik izanen
duelako eta ama sekulan hiltzen ez delako. Horretarako,
zientziatik urrunduz, poetikari, berriz ere, agur berezi bat
egin nahi nioke, eta “Izotzetik izanera” saioan oinarritu, bertan
agertzen diren fonetikaren urratsak eredutzat harturik eta
munduan gerta litezkeen suntsitzeak lekuko, euskararen iturri
berezira igo gintezkeela erakutsi nahi dut, eta nondik heldu
gareneko misterioari leiho bat ireki .
Halere, asmentsaio1 bat baizik ez da. Lehen erakutsi dudanaren
arabera eta euskara fonema eta onomatopeietatik sortu
zitaikeen bezala, batez ere etorkizun luzean bizirik egongo
diren hizkuntza batzuk hala sortu izan litezkeela erakutsi
nahi nuke.
Euskara behar batengandik etorri zen, izaren eta uraren
beharrarengandik. Beste batzuk iturri berekoak izan litezke,
nahiz eta gaur egun ez iduri. Horretan zalantzarik ez daukat.
– 113 –
Hitzaurrea
1 Asmaturiko saioa
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 113
“Alizerria” narrazioan, mintzaira berri baten iturburua
nahiko garbi agertzen da, asmakuntza poetiko fonetikoaren
alaba izango den hizkuntza berria, euskararen morfologian
oinarrituta egongo dena: alizia.
“Izotzetik izanera”-ren lehen partean dagerren1 bezala,
hizkuntzak onomatopeietatik jalgi daitezkeela dakuskigu, eta
euskara IZ iturburuaren teoria argira atera zitekeela ere.
Asmatu dudan “alizia” hizkuntzaren bitartez, edozein mintzaira
onomatopeiaz sor daitekeela erakuts nahiaren gainetik,
nire teoria bitxiari baieztapen bat eman nahi nioke, erakutsiko
dudan herri horretan mintzaturiko hizkuntzaren iturburua
ezagutzen baitute, eta bere iturria inork ez du zalantzan
ezartzen.
Bigarren parte honetan ere apaindurarik ez da, eta hitz
guztiek beren garrantzia dute, aditz forma guztiek barne;
baina, batzuetan, hizkuntzalaria ez izateagatik, zenbait gramatika
formaz aspertzen bazara, liburua ez itxi; linguistika
hutsari loturik dauden aditz forma berriak ahantzi eta testuari
berriz pasa. Pena izanen da, baina hobe hala, nire xede bakarra
aliziaren eta poetikaren bitartez euskararen iturburua
erakustea delako.
1 Agertzen den bezala
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 114
“Jende guztiari abisua: lekua hustu! Herritik atera!
Biztanle guztiek etxeak hustu behar dituzte! Kontuz! Hiltzeko
arriskua izan daiteke! Denak etxeetatik irten eta bidean abiatu!
Laster, korri, fite, zalu!
Jaun-andreak, hau ez da txantxetakoa, arrisku handia dago.
Lehenbailehen ihes egin ezazue!”
Egun sapatsu jasangaitz hartan, halako oihu abisuekin
suhiltzaileen kamioiek herriko kale guztiak kurritzen zituzten,
sargoria astelehen hartan soportagaitza egin baitzitzaigun.
Xinaurri batzuen pare, jendea karriketan lasterka ari
zen, nor eskuin, nor ezker, alde batetik bestera korrika, herritik
joateko irtenbiderik aurkitzen ez balu bezala. Familia
osoak, pardelak eta zakuak eskutan, erdi asaldaturik, lasterka
zihoazen. Batzuk esku hutsik zaterazen1, beste batzuek eskutan
garbitzeko tresnak baizik ez zeramatzaten, besteak koltxoi-
matalazak beribilen gaineko errailetan indarka igotzen
ari ziren, dandienek2 arropa dotoreak pertxa3 apaingarrietan
zuhurki zeramatzaten, beste batek gitarra sorbalda gainean
zekarren, azken hark suhiltzaileek zesaten guztia errepikatzen
zuen –eskuko kaiolan presorik zeukan papagai gorri berritsu
hark behintzat-. Denak eta beste hainbeste, kale nagusitik
beherantz, oinez ala korrika, autoz, motoz ala kamioez,
haien ibilgailuen klaxonak eta tutuak ozenki jotzen, lerroan,
– 115 –
1
Ihesa
1 Ateratzen ziren
2 Dandiak:Angelerazko “dandy” hitzetik hartua
3 Pertxa: Gazteleratik “cintre” hitzetik hartua
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 115
geldi-geldirik, inor ez zitekeelako ez aitzina ez gibelerat joan,
tutuka, oihuka, trumilka, guztiak bolanteari tinko atxikiz,
jarririk, beribil lerro hartatik ezin mugituz, eta besteak inguruan
berriro oinez, nor ezkerreko nor eskuineko oin-bidetik,
nor lasterka kale erditik, noiz jauzika beribilen gainetik, noiz
lurrean muturkaturik, oinazez beterik, hatsik ezin harturik,
birikak hautsaz hanturik, ezin altxatuz, herrestan, lurrean...
Kaosa, benetako kaosa!
Egun horretan sortu zen kaos izugarri hura ikustekoa zen,
harritzekoa nola batzuek erdi eroturik zegoen nahas-mahaskeriari
gehia ematen zioten, ikara gorria nagusi, eta beste batzuk,
aldiz, gutxienak, panikoari uko eginez, emeki eta
zuhurki, egoera zoro bezain jasangaitz hura gainditzen saiatzen
ziren. Zakurrak zaunka ari ziren, batzuk uluka, sirenak
txistuka eta gaitaka, motorrak runrunka, lehiatuenak orroka,
itsas txoriak txioka, txilibituka, ateak eta leihoak karranka eta
danba joka, haizea txistuka. Beldurrez josiriko ihesaldi hartan
lurrera erori ziren giza gaizoak zapaltzea zuzena zirudien,
inork inor ez baitzuen laguntzen; eta gorputza xehaturik altxa
zitezkeen bakarrak berriro lurrera bultzatzen zituzten,
heriotza-zigorrera kondenatu balituzte bezala. Aurrera zihoazenek
bidea errauts metatu hartatik jarraitzen zuten, nor min
harturik, herrenka eta arrapataka abiaturik, nor zutik eta lasterka,
bere zorte onari zukua gozoki irentsirik.
Filmetan ikusten den bezalako kaosa menperatu gabea
zegoen.
Gu ere lasterka hasi ginen, denak bezala, gibeletik zetorkigun
hark harrapa ez gintzan, gero eta bero gehiago egiten
baitzuen, sapa, sargoria, pisua, gohaingarria1, astuna, ikaragarria!
Eta ihesaldi haren arrazoiaren ez jakiteak bero gehiago
ematen zigun, kaos beroa, zurruburru2 oldarkorra.
1 Nazkagarria
2 Konfusio
– 116 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 116
Azken urte horietan eguzkiaren indarra hein handi batean
gehitu zitzaigun, eta izugarrizko beroa egiten hasi zen. Lurra
idor horia bilakatu zitzaigun, ura eskas genuen eta aspalditik
berriro bizirik zegoen sumendia bizigai zagerigun, lehertzeko
gertu.
Desmasia hura konpon genezan ez genuen ezer egiten
ahal, xede onenak hartzeko berandu baitzen, eta ez zitekeen
fitsik egin!
Gure gainean genuen kontsumismo soberaren ondorioa,
hor! Kutsaduraren hedaduraren emaitza izugarria, hor! Gure
zibilizazioaren gibelondo nazkagarria, hor! Inork indar izpirik
ez baitzuen egin bide makur hartatik jalgi gintezen.
Nehork deusik ez! Eta egin ziren apurrak, berandu. Eta orain,
denak lasterka...
Gure agintariek herritik lekutzeko aholkua edo agintea
eman zigutenean, beste erremediorik ez genuen izan, eta
hura bortxazko ateraldia bihurtu zitzaigun, panikoz beterikoa,
izialduraz hanturikoa. Denak lasterka, korrika, saltoka,
jauzika, uluka... denak bultzaka, tiraka, kolpeka, oihuka, builaka,
eta azkenean denak elkar joka, borrokan, mokoka, muturka,
panpaka, bakoitza bere bizia salbatu nahiz. Lurra
kiskaltzen hasten ari zitzaigun; eta, nahiz eta ortotsik ez
egon, oinak erre gabe ibiltzea ezinezkoa genuen. Beroaren
eta hautsarengatik arnasa hartzeko airea itogarria bihurtu zitzaigun
ere, eta jendea hatsankatzen hasi zen, birikak ezin
hanturik, airea ezin harturik.
Handik lekutu behar genuen, eta laster. Sirenek beren tutu
izugarria jarraitzen zuten, bozgorailuek beren oihu geldigaitzetan
segitzen zuten, elektrika kableek pindarka eztanda egiten
zuten, haien zutoinak banaka lurrera erortzen ziren, eta,
bitartean, gorespeneko apoteosi orokor hura nondik eta zer-
– 117 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 117
gatik zetorren inork ziur ez zekienez, hantxe ginauden,
munduaren bukaera bizi izan bagenu bezala.
Eta horixe etor balitzaigu? Batzuek hala zioten oihuka:
“Munduaren bukaera! Munduaren suntsitzea!” Eta Big Bang
berria bizitzen hasi bagina, zer?
Irratiak herri guztietan gauza bera gertatzen ari zela zioen,
eta suntsitzea benetakoa zirudiela. Leku batzuetan euria
epela omen zerorren, besteetan, aintzirak, urtegiak eta ibaiak
lehortzen ari ziren, itsasoa kilometro luzaz erretiratu omen
zen eta nonahi giroa gorri-gorria omen zegoen.
Orain bagenekien! Gure ohiko mendi maitagarria berriro
sumendi bizia bihurtu zen, eta aspalditik hasi zitzaizkion bibrazio
harmonikoak gauzatzen ari. Haren su isurketa ketsu
bezain goria malda beherantz isurtzen hasten ari zitzaigun,
haren gas usaina dilindan utzirik. Bazetorren, herri alderantz,
bidean estaltzen zituen guziak kiskaltzen eta gure bizia
alimaleko arriskuan ezartzen. Oinpean lurra dardarka hasi zitzaigun,
eta ihes egiteko arrazoia gero eta prezisagoa izan genuen.
Bizia salbatzea genuen premia bakarra! Beste toki
guztietan egoera bera bizitzen omen zuten: sua, sargoria,
itolarria, ur idortea eta sumendirik gabeko suntsitzeak jo
arren, kaosa berdintsua zuten, lurrikarak, suteek edo tsunamiak
jotzen zituztelako.
Ozono-geruzaren hausturak etorkizun beltza zekarkigun.
Nik, nire leihotik, panikoari so egiten nion, eta jendearen
builak eta orroek ikaratzen hasi ninduten. Sumendiaren lehen
eztandak sortu zuen lurrikara gero eta nabariago neukan.
Zer egin? Zainak kontrolatzea ezin zailagoa izan arren,
nahas-mahas hartan parte hartu behar ote nuen? Eta nora joateko?
Zer egiteko? Korrika ihes egiteko gaitasunik ez nuen,
beribilez ziztuka joateko posibilitaterik ere ez. Ez! Hoberena
– 118 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 118
han egotea neukan, nahiz eta zain biziak nire baitan dardarez
egon eta ihes egiteko agindua eman. Etxean egoteko erabakia
hartu nuen, irratiaren berrien zain. Nahiago nuen bertan hil,
bidean karraskaturik bukatu baino. Eta izar zortetsu bat agertzen
balitzaidan?
Bakar-bakarrik bizi nintzelako, ez nuen hurbileko inor
salbatu beharrik; ez emazterik, ezta haurrik ere; eta kanpoan
lasterka ari zen jendeari ez nion batere laguntzarik ekartzen
ahal, traba baizik. Etxean gelditzea gauza hoberena iruditu
zitzaidan. Beldurrez eraginda nengoen. Egongelako besaulki
erraustsuan eseri nintzen, eta beste hainbeste ordu igaro nituen,
irratia pizturik, gero eta berri txarragoen artean murgildurik,
nire su eta ke partikularra irentsirik, gelditzen
zitzaidan azken Condal1 puruari2 ahal bezain zapore ona aterarik.
Hura ere azkena zela ohartu nintzenean, nire betiereko
atsedena nahiko hurbil zela konturatu nintzen.
Nik ez dakit zentzua galdu nuen ala loaldi luze batean sartu
nintzen, baina begiak itxi zitzaizkidan eta ustekabeko huts
izugarri batean sartu nintzen, ametsez beteriko lanbro ikaragarrian,
errealitatetik kanpo zegoen ikuspegi lainotsu batean.
Loa inoiz bezain pisua izan zitzaidan, sortagarria, nagi-nagia,
arrunt-arrunta, oso-osoa... betikoa; eta egin nituen ametsak
benetakoak izan ote ziren ez dakit. Nire sasi-ametsetako laino
sakonetan zeruan zebilen espazioko OHE3 batean neure burua
ikusi nuen, beherantz zetorren hegal tresna batean sarturik,
planeta berri batera istripu handi baten eraginez erortzen
ari banintz bezala. Herrian bizi genuen nahasketaren pareko
istripu izugarria bizi izan nuen; eta, ametsetako eztanda ikara-
1 Condal: Kanarietako puru marka bat
2 Purua:Txokorra, zigarroa(Lap,Xib,BN)
3 OHE: Objektu hegalari ezezaguna, ovni
– 119 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 119
garri baten erdian, nire zalantzak argira atera ziren; ametsa
errealitatea ote zen, ala errealitatea amets bilakatu al zitzaidan?
Ez nekien! Zalantza hori bizi-bizirik izan nuen iratzarri
nintzenean, besaulkirik gabe, etxerik gabe, irratirik gabe, pururik
gabe. Herririk gabe bainengoen. Ezer ez! Desagertze
osoa!
Hondartza baten gainean nesnaen1, itsasorik gabeko hondartza
idor batean, harea zuri fineko hondar leku agorrean,
egarriz eta izerdiz, ametsetatik urrun zegoen errealitate hutsean.
Dudarik gabe, ni nintzen, nire gorputza, ene pentsatzeko
ahalmena, nire sentipen zainbera. Bakar-bakarrik
nengoen, inor gehiagorik ez; han, erdi biluzik, etzanik,
munduan zegoen giza bakarra izan banintz bezala. Hala zirudien
behintzat. Zer mundutan ote nengoen? Zer tokitan?
Non ziren, bada, lasterka egiten zuten jendeak, trumilka zebilen
gizaki jauzia, non desesperazioa eta bere oihu-alabak,
non beribil lerroak, sirenak, suhiltzaileak eta polizien autoak,
non eztandak, tximistak, karrankak? Zer gertatu ote zen? Eta
kaos handi hura, zer? Ikaratze kolektibo izugarria, non? Non
nire besaulkia eta irratia? Nire purua? Non nire ametsa?
Ametsak ote ziren ez nekien, Condal haren usaina eta gustua
bizi-bizirik ezpainetan nola aho zolan baineuzkan, oraino
osoki erre ez banu bezala edo berriki azken hatsaldi gogorrak
eman banizkio bezala.
Hura asmatzerik ez neukan, eta ametsetan ez nengoelako
susmoa baino gehiago ematen zidan. Baina non eta nola
hondartza hartan etzanik? Ez nekien.
Dena galdu nuen, dena desagertu zitzaidan. Edo agian dena
ahantzi? Bakar-bakarrik nengoen, inondik etorrita, amets
gorri batetik igorrita, bizi berri batean iratzarrita? Zerua gorri
horaila zegoen, ilunabarretan agertzen diren koloreez
1 Esnatu nintzen
– 120 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 120
hornituta. Begira nezakeen alde guztietara argi-kontrako
inpresioa agertzen zitzaidan, formak iluntzen zituen argikontrako
itzal bezain argitsuaren inpresio itogarria. Neure
buruari galdegiten nion guziari erantzuteko gai ez nintzen,
eta berriro legar belxko1 bero haren gainean lokartu nintzen.
Luzaz.
Osoki esnatzea anitz kostatu zitzaidan, begiak hondarrez
erantsita baineukazkien, izugarrizko loaldi batetik eta makarrez
beterik jalgita, begi-eritasun kolatsu batez ukiturik banengo
bezala. Zinez osoki ernatu nintzenean, gorputza
ahuleziaz beterik sentitu nuen, eta bizi-sentsaziorik gabeko
zangoen gainean indar gabeko uzkurtasunez zutitu nintzen,
inguruko izadiari begirada lainotsu bat eman niezaion. Begi
aitzinean nuen guzia ezin arrotzagoa egiten zitzaidan.
Hondartzaren ertzean itsasoa egon behar zitekeen lekuan,
basamortu bat zedaen2, mugagabea, eguzkiak azken puntaraino
argitzen zuen hondarraldi bortitz bezain idorra, uhin
eta aparrik gabeko harea fin-fineko eremu zabala, zuria, beroa,
airakorra, itolarria sortarazten zuena. Horren gaineko
zeruaren kolorea gorri horaila nekuskeen, lo egiteko ordua
gero eta hurbilago banu bezala. Hodeiak nagusitu ziren, eta
gorrixka hits bezain lehun kolorez zeruan dilindan ari ziren.
Hura ilunabarra ez zela garbi zagerien, norbaitek aspalditik
margoturiko zeru plasmatu bat baizik ez baitzen, noizbait
suaren indarrez zeruak bere betiko kolore berria hartu izan
balu bezala. Noiztik hala zegoen, aldiz, ez nekien.
Geologia eta sismologia gustukoak izateagatik halako fenomeno
natural izugarriak sei edo zazpi ehun mila urtero
gerta zitezkeela banekien, baina hainbeste denbora iragan ote
zen nire herria abandonatu zutenetik? Horrenbeste urte eta
mende, planeta berri hartara iritsi nintzenetik? Ez nuen uste,
1 Beltz xamar
2 hedatzen zen
– 121 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 121
are gehiago Condalaren gustua mingainaren gainean oraindik
neukalako.
Basamortu hura ez zen betikoa, harea horailez edo urre
kolorezko hondarrez eginik zegoen; halakoa iruditzen zitzaidan
behintzat. Ordoki hura legar artifizial batez estalirik zegoela
izan zitekeen, norbaitek kartsuki hondarra hantxe
hedatu balu bezala, gainean zeuden hodei gorrietatik isuritako
legarra izan balitz bezala. Haizerik gabeko indarrez,
errauts zuri hura airatzen hasi zen, eta izan nuen hatsa hartzeko
gaitasun eskas hura, berriz ere, gogora etorri zitzaidan.
Denbora gutxi han nengoela iruditu arren, leku hartan inork
bizirik iraun ez zezakeela pentsatu nuen, edozeini, hauts arin
airetsu haren eraginaz, birikak lehertuko zitzaizkiokeelako.
Sakonki arnasarik hartu gabe handik lehenbailehen lekutzea
erabaki nuen.
Beste aldera begiratu nuenean, eguzkia ikusi nuen, han
urrun-urrunean, mendien gibeletik niri begira keinuka zegoena,
zerua bi eremu desberdinez banantzen zuen eki argitsua,
hemengoa eta hangoa, iluna eta argia, beldurrarena eta
itxaropenarena. Mendi garaiek muga berezia markatzen zutela
zirudien, eta bi alderdietako ezberdintasunak biziaren eta
heriotzaren arteko egoitzak zerakuskiela zirudien ere.
Hondar beltzeko hondartza idor hartan berriro etzan nintzen,
harriz eta legarrez egindako itsas bazter latz hartan, berriz
ere, murgildu nintzen, errautsezko uhin apartsu haien azpian
berriro ito nintzen. Esnatu nintzenean, inguruko bazterrei kasu
gehiago egin nien eta hondartzaren goiko partean arroka sendo
batzuk ikusi nituen, mendixka borobil txiki batzuetara eramaten
zutenak. Dena guztiz pelaturik zegoen, zuhaitz landarerik
gabe, eta binaka zigozen1 muino2 lehunak andre potolo baten
titi parearen modukoak zagerizen, samur-samurrak, emetasu-
1 Igotzen ziren
2 Bizkargune
– 122 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 122
nez beteak. Haien atzeko urrunean, zut-zutik eta guardia egiten
baliote bezala, tente-tenterik, murkaitz1 harrizko mendi malkartsu
batzuk, buruan dirdirak, noiz pindar zuriak jauzika, noiz
xinka2 horiak saltoka. Kontrargiz beteriko harrizpi3 zorrotz
haiek zerua ziztatu nahi zuten, haien ezpatez hodeiak leherrarazteko
asmoa agertzen balute bezala. Mendi izugarriak, benetan!
Helburu bakartzat hartu nituen! Nere idorkeria legartsu
hartatik ihes egiteko bide bakarra hura bainuen, mendixketatik
barnera, zuzenki zeru aldera. Kaskarkaitz4 horien gainetik zagerienak
jakin-gosez betetzen ninduen, eta kolorearen bat-bateko
aldaketak bere misterioz urduritzen ninduen. Argi zuria hitsaren
gainetik zagerien, gaineko urrunetik. Ilunabarraren antzeko
barneko gorriak itzalaren baitan itotzen ziren eta bat-batean
biziari eta argiari tokia uzten zioten. Funtsezko aldaketa hark
dardaraz ezarri ninduen. Eguzkiak bere hedadura zabalean hango
eremuak bere osotasunez argitzen eta berotzen zituen, eta
izar helgaitzaren tokia hartu zuten izpi indartsu haiek ni deitzera
ozenki tematu ziren, oparirik gabeko errege mago bat izan
banintz bezala. Besterik ez zitekeen. Hura nuen helbide bakarra.
Eta hain urrun zeuden bi eremu sinesgaitz haien erdi-erdian,
ni, han, izerditurik, erdiaren erdian erditurik, nonbaitetik
jalgirik, hondartza errekor hartan galdurik. Bizirik gabeko legartegi
lehor hartan bakar-bakarrik nengoen, toki galdu hartan
ezin bizirik. Urrunean nekuskikeen5 mendi kaskoetarantz erdi
herrestan ibiltzen hasi nintzen. Bizi berri haren keinuak aski nabariak
zitzaizkidan, eta eguzkiaren deiadar bortitzek ozenki deitzen
ninduten, nik behar nuen argi berpiztarazlearen keinu
izugarriaz.
1 Harkaitz
2 Pindar
3 Izpien iduriko harriak
4 Tontorreko harkaitz haiek
5 Ikusten ahal nituzkeen
– 123 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 123
Behin eta berriz erori nintzen, eta mingainaren hezea
arras idortu zitzaidan, hondarrez beterik, kolore beltzez estalirik.
Biziari altxatu nintzaion eta ibiltzen jarraitu nuen. Hain
hurbil ziruditen menditxo haietara ez nintzen inoiz iristen,
eta gure arteko bitartea beti berdina egiten zitzaidan.
Zenbat denbora iraun zuen ene bidaia bitxiak ez dakit.
Orduak, egunak, urteak, mendeak agian... Ohiko inpresio
bat izan balitz bezala, denboraren nozioa galtzen ari nintzela
konturatu nintzen. Baina inpresio bat baizik ez zen, lehen
kasko pelatu hura igotzen hasi nintzelako. Hastapenean nahiko
errazki ari izan nintzen, ezaguna egiten zitzaidan malda
arrotz hura aski apala baitzen. Batzuetan, bidexka idor hura
nahiko gorantz zihoan; eta ni, inertziaz beteta, berarekin batean,
sasien artetik, harrixken gainetik, noiz itzalak itzalari,
noiz iduzkiak iduzkiari.
Basamortutik gorantz zetorren hautsez hanturik, salbabidea
irensteko gogoz, gora begiratzen nuen, noizbehinka,
beste eremu garai hartatik zetozen ekizpiei irain egiteko
asmoz, egarriz beterik, itolarria ezin jasanik. Igoera hark
denbora pila bat hartu zidan, neurrigaitzezko denbora.
Karranpaz1 josita, lehen maldatxo haren azken metroak
bete nituen, eta kaskora iritsi baino lehen ukan nuen begisoak
desesperatu ninduen, lehunki beherantz jarraitzen zuen
bidea berehala beste kasko pelatu batera igotzen zelako, dandan,
goian zegoen infernuko atean jotzera eraman banindu
bezala. Han urrutitik zetorren argi izugarriak lurrera bota
ninduen, itzal larrira, nekez beterik, berriro lo sakonean
sartarazirik.
Helburutik hain hurbil egonez, berriro lokartzea legezkoa
ez nuen, baina lurrera erortzea ohiko grina nardagarria
1 Kalanbre, tximista
– 124 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 124
bihurtu zitzaidan eta horren aurka ez nuen ezer egiten ahal,
ezta ere betiko iratzarpenaren aurka.
Aitzinerat jarraitu baino lehen eta errautsak traba gehiagorik
egiten ez zidalako, atzealdera so-aldi zabal bat bota
nuen eta basamortuaren luhartza ikus ez zezakeen ikuspegi
batez, handitasun izugarri hartan murgildu nintzen, galdera
bakar bat buruan edukiz: nondik nator? Gizakia desagerturik
ote dago?
Beste planeta batera iritsi nintzenez sinesgaitza neukan, ez
bainintzen inolako bidaiaz oroitzen, eta ezinezkotzat jotzen
nuen, baina oroitzapenak betiko gogotik ihes egin balit, zer?
Galdera horri ezin erantzunez, nire bideari zuzen ekin
nion, eta mendi borobilak behingoz utzirik, kasko
harritsu haietarantz abiatu nintzen. Harkaitzez harkaitz, adarrez
adar, igoaldi desesperatuak negizkien, biderik gabekoak;
eta, harriz harri, lau pataka1 goialdera jotzen nuen.
Alderantziz jadanik egin banitu bezala, bat-batean, bide
nahiko ezagunak berriro zagerizen, eta hala, zerua osoki argitu
arte. Zirrara sakon batek gorputz osoa zeharkatu zidan,
goitik behera, une laster batean zer ageriko zitzaidanaren
beldurrez. Hura ezagut nezakeela inpresio bat baizik ez zen,
buruz beherako inpresioa, nahiko aldrebesa. Zeruko argiak
mugatzen zituen bi eremuen artean nengoen. Bi mundu desberdin
ziruditen; bat nirea, gorrixka eta eguzkirik gabekoa,
idor bezain beroa, eta bestea, berria, epela eta hezea, eguzki
argitsuz beterikoa. Hura izan zen eguzkiari hurbiltzen ari
nintzaionetik izan nuen lehen irudipena, bero itolarriaren
amaitzea. Harrigarria eta aurkaritzaz beteta zen ikustea eguzkiari
gozotasuna lotzen zitzaiola eta denbora hitsari sapa eta
sargoria, norbaitek klimatologiaren legeak urratu balitu bezala,
kausak eta ondorioak bereizi izan balitu bezala. Urratsa
1 Herrestan
– 125 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 125
emetu nuen, eta azken maldako azken pausoak azken arnasaz
banaka-banaka bete nituen, zut-zutik eta bakar-bakarrik zegoen
haritzaren azpira iritsi arte. Zuhaitz bakarti hura nonbait
jadanik ikusi nuela gogoratu zitzaidan; noiz, aldiz, ez
nekien.
Nire helburua hain hurbil izateak beldurrez betetzen ninduen,
eta azken mendi haren atzean beste bat agertzeak zorionez
beteko ninduela konturatu nintzen, arbolaren atzeko
ezezagunaren izialdurez bainengoen.
Mendi kaskoaren aurrean hedatzen zitzaidan eremu zabal
hark begiak itsutu zizkidan; eta, emeki-emeki, irudiz irudi,
begiak irekirik, argi trabagarri hark izugarrizko poza eman
zidan. Atzeko itzala eta zeru gorrixka betiko utziko nituela
banekien. Aitzinean zagerien zeru txuri-urdina, aldiz, ez;
hodeirik gabeko orztoki1 garden-garden horretan buru-belarri
sartu behar bainuen.
Mundu berri hari liluratu nintzaion! Bihotza aske sentitu
nuen, nahiz eta nire aurrean zirekien izugarrizko erroitzak
zinez ikaratu. Han nengoen, zutik, mendi kasko haren gainean,
mundua bitan ebakitzen zen leku berezi hartan, erdi zintzilik.
Zango azpitan neukan amildegiak distantziarik ez
zeukan, eta beldurgarria egin zitzaidan zulo erraldoi hark
egiazko infernuko erroitza zirudien. Han urrunean hedatzen
ziren lurralde zabal ordokiak helgaitzak nituela garbi zegoen,
nire gailur harrotik jaisteko nola egin ez nekielako. Ezinezkoa
baitzen. Gogorat heldu zitzaizkidan noizbait igaro izan nituen
erroitzak, baina oroitzapen lainotsu horiek argiak ez
izateagatik nire lan berriari lotu nintzaion: handik jaitsi!
Nahiz eta boz emetsurik ez entzun, besterik ez nuen egiten
ahal! Alde batetik, kasko pelatuen maldak eta basamortu hilgarria,
eta bestetik, amildegi arrotza. Gibelera jotzea ez zite-
1 Ortziren tokia, zerua
– 126 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 126
keen, eta orain arte eginiko bide deskubrigarriari ukorik ez
nion egiten ahal; eta, beste erremediorik gabe, etorkizunari
agur ausarta bota nion.
Barneko emazte mintzo batek xuxurlaka aitzinera joatera
bultzatzen ninduela entzun nuenean, buru-belarri salbabide
baten bila ibili nintzen. Nola egin, han biderik ez baitzen, ez
ezker, ez eskuin, are gutxiago zuzen. Zer egin? Txori bat izatea
izan nuen momentu hartako grina handiena, amildegi
hura hegaldaka garaitzea; baina hori ere ez zitekeen. Berriz
ere atzera begiratu nuen, eta ezaguna neukan basamortu ikusezinak
begiak zauritu zizkidan, agian gogoa bakarrik, zauri
gori bezain kiskali batez kolpaturiko gogoa. Berriro itzuli zitzaidan
zalantzari uko eginez, aurrera jarraitu nuen.
Ametsetan ikusi nuen espazioko OHE hura gogorat heldu
zitzaidan.
Benetako ametsa ote zen, edo errealitate baten premonizioa?
Eta bat-batean sortu zen haize hegoak zerbait jakin balu?
Tipustapan hegoaldetik iparrerantz azkarki zeikien1 haize bero
itogarri hark zerbait bazekiela nabaritu nuen; eta, urduri,
haize indartsu horrek aira nezakeen ideiak gainerasotu ninduen.
Laster ohartu nintzen arina eta funtsik gabekoa zela,
eta haren kemena nire izialduran baizik irekita ez zegoela,
hark ni eramateko indarrik ez baitzeukan.
Berriro loaldiak gainerasotzen ninduela sentitu nuen, eta
haren aurka indarrik egin gabe, zuhaitz azpi hartan loak hartu
ninduen. Kantu haren soinua gozo-gozoa izan nuen, sehaska
kantu kulunkagarri haren doinuan eta ume baten
antzera lokartu nintzen.
Udazkenean hostoak hegaldaka erortzen diren modura,
emazte haren boz eztiak beheraino lagundu ninduen.
Denboraren nozioa osoki galdu nuen; eta, atzarri nintzene-
1 Jaikitzen zen
– 127 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 127
an, nire lehenbiziko soa goialderantz joan zitzaidan, erroitzaren
mendi gailur hartan begiak iltzaturik, zer gertatzen zitzaidan
batere ez ulertuz. Han, garai urrunean eta jainko
baten pare, nire hostorik gabeko zuhaitz saindua ikus nezakeen,
amildegitik behera begira, ea bere azken hostoez ongi
iritsi nintzenez baieztatu nahi balu bezala. Bai, beherean
nengoen, indar berezi batek bultzaturik, lo dilindagarriak
ekarririk.
Nola zitekeen ni han egotea, erroitzaren azpian, norabait
zeraman bide berri haren erdian? Hainbeste gauza sinesgaitz
bizi izan nituen ontzat hartzea deliberatu nuela; eta, beste
adierazpenik gabe, egoera berria sakonki bizitzen hasi nintzen.
Nor ote zen nire zortearen hobenduna? Eskerrak nori
eman behar? Jainkoari? Ahotsari? Haizeari? Zuhaitzari?
Hostoari? Loari? Zorteari? Patuari? Ametsari? Biziari edo
iturburuaren jakin-goseari? Ez nekien.
Zerua eta zintzurra hausteko moduko oihu bortitz bat
bota nuen: mileskeeeeeeer!!!
– 128 –
Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 128
Nire beheko lekutik eta aurrera joateko nahiari aurre eginez,
amiltze ohi batzuen irudia lainotan ikusi nuen. Zer ote
zen hura? Nondik gogoratzen nituen halako erroitzak? Eta
denboraren nozioarena non jadanik bizi izana, non galdu
izana? Gogoeta haiek baztertzea erabaki nuen, burua hausteko
baizik ez baitzuten balio; eta, erdi txoraturik, bizkarrean
neukan harrizko paretaren aurka altxatu nintzen, atzaparrekin
hartu nuen harria gozoki sostengutzat harturik.
Alde guztietatik kolpaturik nengoela ohartu nintzen; eta,
nahiz eta zauriek minik ez egin, kolpe latz izugarri horiek
bizi baten nekearen arabera zahartzen ninduten. Berriro sortzen
banintz bezala, bidelaguntzat hartu nituen. Goi-goiko
amildegitik beheraino erori nintzela errealitate krudelak sinestarazi
nahi zidala ohartu nintzen, baina ez nintzen ezertaz
oroitzen. Gorputza izerdiz eta legarrez estalirik neukan, begiak
malkoz beterik, eta lurrean zeuden hostoak malkoak
xuka1 nitzan eskuratu nituen. So erdi bat berriro gorantz bota
nuenean, berriz ere ikara gorriak eraso ninduen. Nire
bizar luzeak denbora asko iragan zela erakusten zidan, nire
larruko ximurrek are gehiago, lurrean zeuden hostoek udazkena
zela, nik ezagutzen nuen larrazkena, ohikoa, nire mundukoa,
gorri, laranja eta horia.