12

Otaegi Plaza

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 227

zuela irakurri nuen. “Alizia zaharra zertan den” zeukan izena.

Liburutegian zegoen libururik zaharrena izan zitekeen.

Kolore urdinak AL formakoak ziren, orlegiak ALI-renak, eta

gorriak IL formarenak. Modu eta denbora guztiak zagerizen

ere: indikatibozko orainaldia, iragana, baldintza guztiak, ahalezkoak,

subjuntibozko bi denborak, agintaldiarenak ere.

Geroaldi arkaiko bat agertzeak txunditu ninduen, eguneroko

hizkuntzan etorkizun trinkorik ez zela ohartu bainintzen.

Zenbat aditz forma ziren kontatu nuen, eta mila bederatziehun

eta hogeita zortzira iritsi nintzen. Zoratzekoa!

Liburutegi zaharrenean libururik zaharrena euskarari hain

hurbil zegoen alizia zaharra mintzairaz mintzo zen. Nik hura

zer zen banekien, nire hizkuntzaren morfologia baizik ez zelako,

eta pozik nengoen ikustea alizia soinu eta onomatopeia

batzuetatik etortzea, soinu kontzeptualizatu batzuengandik.

Alan deitu nuen, eta igarri nuena azaldu nion; hau zen,

gure bi hizkuntzek iturburu berdina zeukatela, batek IZak

ekarria, besteak AL-ek emana. Bien arteko lotura egitea beharrezkoa

baitzen, eta bat bestearen ama izatea izan zitekeen.

Posible zen ere mundu berria sortu zenean eta alizi zaharra

sortu zutenean beste munduko hizkuntzen lekuko batto hor

berean egotea eta hizkuntzaren osaketaren urrats berberak

egitea aholkatzea. Beharbada ere, inork jakin gabe eta misio

baten jabe, aliziaren sortzailea euskalduna izatea… baina

gauza horiek guztiak susmoak baizik ez ziren, eta nire desbariazioren

ondorioak izan zitezkeen ere.

Arreta handiz jarraitu ninduen; eta, ezer luzatu gabe, aliziaren

aditzaz hitz egiten zuen beste liburu zahar bat eskuratu

zuen eta, ezin serioago, bien arteko parekotasunak egiten

hasi zen. Nik haien emaitzak banekizkien arren, bereak aztertzen

utzi nuen.

– 228 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 228

Baldintzetan zegoen, S ebentualaz eta SU aurrizkiaz egindako

baldintzak irakurtzen eta euskarak zituen BA eta L-koekin

konparatzen hasi zen.

Ni banintz Sudala banintzaion sudalagai

Hura balitz Sugasla balitzaion sujalasgai

Gu bagina Sudalaz bagintzaizkion sudalagaiz

Haiek balira ugaslaz balitzaizkion sugalasgaiz

Nintzateke: dalapet, balapet, galaspet, dalazpet, balazpet,

balazpezt, galasezpet

Nintzatekeen: dalapetet, balapetet, galaspetet, dalazpetet,

batazpetet, balazpeztezt, galazpestet.

Hirugarren pertsonetako S eta L ebentualarena berriro

kontuan hartu zuen.

Noririk gabeko ahalezkoetara pasatu zen, KE eta PE artizki

edo atzizkien berdintasunak azpimarratuz.

Ni naiteke de dalape

Hi haiteke be balape

Hura daiteke ge galape

Gu gaitezke dez dalapez

Zu zaitezke bez balapez

Zuek zaitezkete bezi balazpez

Haiek daitezke gez galazpez

Lehenean, ni nintekeen: de dalapeet, be balapeet, ge galapeet,

dez dalapezet, bez balapezet, bezi balapeziet, gez

galapezet

Hipotetikoa ere arretaz irakurri zuen:

– 229 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 229

Ni ninteke de dalapete

Hi hinteke be balapete

Hura liteke ge galapete

Gu gintezke dez dalapete

Zu zintezke bez balazpete

Zuek zinatekete bez balazpezte

Haiek litezke dez galazpezte

Hipotesi bat baino gehiago zela ohartzerakoan, liburuak

mahai gainean utzi zituen eta musu bana eman zigun, niri

eta isil-isilik ondoan zegoen Alizi. Nik ere neska maitagarriari

beste musu bat emateko aitzakia hartu nuen; eta, pozez inguraturik,

elkarrekin tinkatu ginen. Alan alizia zaharraren

gorabeheren gainean zegoen, baina osoki ahantzi zituela aitortu

zigun, inoiz garrantzirik eman ez zielako, azken urteetan

arras baztertu zituelako, modan ez zeudelako eta bere

ustez hura baino lehenago beste ezer ez zegoelako. Niri latin

eta grekozko hiztegiak gogora etorri zitzaizkidan, haien hitzen

iturburua inoiz ematen ez dutenak, zerutik etorri balira

bezala. Nirekin izan zituen eztabaidek euskararen morfologia

ikertzera bultzatuko zutela bazekien, baina ez zuen uste hain

laster aurkituko zuela bi hizkuntzen arteko sortzearen gakoa.

Liluraturik nengoen, nire baitan euskararen iturburua argi

eta garbi igarri nuelako. Han besterik ez zegoen; eta,

aliziaren iturburu frogatuaren pare, euskararena gardenki

zagerkidan, soinuz eta fonemaz sortu izan zen hura, IZ-etik

jalgia.

Bertako liburuak zioen erara, alizi zaharra klimatologiak

sortu zuen, euskara eguraldiaren epeltzeak bezala. Lerro

haietan adierazten zuten noizbait izandako sumendi baten

ondoriozko hizkuntza zela, “AL”ek alizia zaharrean “sua”

– 230 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 230

esan nahi zuelako eta “IZ”ek bizitzeko beharrezkoa den ura.

Nik hala zela banekien, biak bizitu izan nituelako. Ororen

gainetik zerbaitek bihotzez alaitzen ninduen: alizian ere IZ

soinua aurkitzeak, suaren erdian egon arren ura bizitzeko beharrezkoa

zelako. Gainera, uraren indarraren zuzentasuna berehala

ikusi nuen, sua itzaltzeko daukan indarra, ororen

gainetik nonahi egon behar dena.

Alanek berriro liburua eskuratu zuen, eta gainetik azken

aditz formak begiztatu zituen; hala nola, ahalezko Nor-

Noriren iraganekoak

1-Oraina - Ni hiri: de dalapebai, hari dalapebai, zuri dalapebaiz,

zuei dalapebazi, dalazpebaiz

2- Lehena- Ni hiri de dalapebain, hari dalapebain, zuri

dalapeba…..

3- Hipotetikoa- de dalapeis, be balapeis…..

Hura niri: ge galapedai, hiri galapebai, hari galapegai,

guri galapedaiz, zuri galapebaiz, zuei galazpebaiz, haiei galazpegaiz,

eta abar… baina batere axolarik gabe, froga jadanik

eginik zegoelako eta bi hizkuntzek ama bera zutelako:

eguraldia.

– 231 –

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 231

Izotzetik_BARRUA 26/11/08 17:02 Página 232

Ispiluaren aurrean nago, eta nire aitzinean dagoena ez

naiz ni. Sorginkeria ote da? Nola daiteke ispilu batek aurrean

dagoena ez islatzea?

Ulergaitza zirudien fenomenoari aurre egin niezaion, hitz

egiten hasi nintzaion, ea erantzun bat lortzen nuenez.

“Ni ez bazara, nor ote zara? Ni alizia naiz”, esan nion,

“eta nire aurpegia ikusi nahi dudanenean zergatik beste hizkuntza

baten aurpegia agertzen zaidan adieraziko al didazu?”

Ispilua isil-isilik zegoen, ezer erantzuterik izan ez balu bezala,

baina zeresanik bazeukan. Berriz ere gauza bera galdetu

nionean, ongi ulertu ez nuen zerbait erantzun zidan eta hitz

guztien artean “euskara” hitza baizik ez nuen ulertu. Zer ote

zen hura, nor ote zen nire tokia hartzera ausartzen zen ezezagun

hura? Beste hizkuntza bat zela garbi nabari zen, hizkuntza

zaharra. Nire aurpegiko azal lehunean zagerien

gaztetasuna ispiluak larru xamurrez islatzen zidalako, berriz

ere galdera bera egin nion. Hirugarrenean, erantzuna jaso

nuen: “Euskara naiz, eta biok ama-alabak gara, era berean

sortaraziak, eguraldiaren hazitik, soinuetatik jalgiak; eta gaur,

hementxe nago, zure irudia harturik, zu agurtzeko gisan hona

etorrita, eta zure aurrera natorkizu aholku batzuk ematera,

nik bizi izan ditudan guztiak zuk ez ditzazun bizi”.

– 233 –